شب ادراری در کودکان
شب ادراری ( انواع، علل ، درمان)
«بی اختیاری ادرار» به دفع‌مکرر ادرار در لباس یا رختخواب گفته‌می‌شــود که معمولا به صــورت«شب ادراری» است، یعنی کودک‌در روز دفع ادرار را کنترل می‌کند امادر شب و هنگام خواب قادر به این‌کنترل نخواهد بود. البته سنی که شب‌ادراری به عنوان یک پدیده غیرطبیعی‌تلقی می‌شود به چندین عامل بستگی‌دارد که عبارتند از: سنی که کودک‌کنترل ادرار را فراگرفته است. جنسیت‌وی، الگو و دفعات بی اختیاری وانتظار والدین از کودک.
تقریبا ۱۵ درصد بچه‌های‌طبیعی تا ۵ سالگی دچار شب‌ادراری می‌شوند، اما وجود شب‌ادراری پس از این سن دیگرطبیعی نبوده و باید بررسی شود.شب ادراری در پسرها شایعتر ازدخترهاست و به طور کلی دختران‌نسبت به پسران زودتر قادر به‌کنترل ادرار خواهند بود.
انواع بی اختیاری ادرار
بی‌اختیاری ادرار به سه شکل دیده‌می‌شود:
۱ – کودک فقط در شب و هنگام‌خواب دچار بی‌اختیاری می‌گردد. ۸۰درصد موارد بی‌اختیاری به این شکل‌وجود دارد.
۲ – کودک فقط در روز دچاربی‌اختیاری می‌گردد.
۳ – کودک هم شب و هم روز دچاربی‌اختیاری می‌گردد.
در صورتی که کودک هیچ وقت‌کنترل ادرار را فرانگرفته باشد «بی‌اختیاری اولیه» و اگر حداقل به مدت یک سال کودک قادر به کنترل‌ادرار بوده و بعد مبتلا به بی‌اختیاری‌ادرار گردد «بی‌اختیاری ثانویه» نامیده‌می‌شود.
توجه کنید در صورتی که کودک‌هرگز کنترل ادرار نداشته یابی‌اختیاری هم در شب و هم در روزدارد به خصوص پسر بچه‌های مبتلا به‌بی‌اختیاری در روز، احتمال وجوداختلال عضوی دستگاه ادراری زیادبوده و باید برای بررسی بیشتر به‌پزشک ارجاع شوند.
علل بروز شب ادراری
۱ – ناپایداری مثانه: کاهش‌ظرفیت مثانه و در نتیجه تخلیه زود به‌زود ادرار در بسیاری از کودکان مبتلابه «بی‌اختیاری در شب و روز» ثابت‌شده است. این کودکان معمولا علایم‌دیگری چون تکرر ادرار و فوریت دردفع ادرار نیز دارند و با مصرف‌داروهای ضد اعصاب احشایی مثانه‌بهبود می‌یابند.
۲ – تأخیر در تکامل مغزی: کنترل ادرار یعنی تکامل مغز برای این‌که بتواند دریچه پیشابراه را که درست‌زیر مجرای خروجی مثانه قرار دارد به‌اراده شخص منقبض یا شل کند و به‌این ترتیب تخلیه ادرار با اراده وخواست شخص انجام شود. این درواقع بخشی از تکامل عمومی کودک‌است و باید به تدریج کسب شود.عوامل داخلی یا خارجی می‌توانندتکامل این بخش را به تأخیر بیندازنددر نتیجه کودک به علت تأخیر درتکامل مغزی قادر به کنترل صحیح‌ادرار خود نیست.
سالهای دوم تا چهارم زندگی دوره‌نسبتا حساس زندگی در تکامل کنترل‌ادرار می‌باشد. فشارهای اجتماعی واسترس به عنوان عامل خارجی کنترل‌ادراری را به تعویق انداخته بی‌اختیاری‌ادراری ثانویه را تشدید می‌کند. دربچه‌های کوچک بروز شب ادراری‌رابطه‌ای خاص با تولد خواهر و برادر،بستری شدن در بیمارستان بین ۲ تا۴ سالگی، شروع مدرسه، از هم‌گسستگی خانواده به علت طلاق یامرگ و نقل مکان به خانه‌ای جدیددارد. معمولا این کودکان با گذشت زمان‌و تکامل مغز بهبود می‌یابند.
۳ – ارث: احتمال بروز شب‌ادراری در کودکانی که والدین آنهاخود مبتلا به شب ادراری بوده‌اند بیشتراست و اکثریت کودکان مبتلا یکی ازبستگان آنان نیز دچار این اختلال بوده‌یا می‌باشند.
۴ – خواب: بعضی‌ها عقیده دارندشب ادراری به این دلیل اتفاق می‌افتدکه کودک خواب عمیق‌تری نسبت به‌سایر کودکان دارد در نتیجه متوجه‌پربودن مثانه و خروج ادرار نمی‌شود.اما مطالعات نشان می‌دهد که خواب‌این کودکان مانند سایرین بوده وبی‌اختیاری در هر مرحله از خواب (چه‌مرحله خواب عمیق و چه مرحله خواب‌سبک) اتفاق می‌افتد. معمولا شب‌ادراری در ساعات اولیه خواب روی‌می‌دهد.
۵ – اختلالات روانی: اختلال‌روانی فقط در ۲۰ درصد این کودکان‌وجود دارد. در صورت باقی ماندن‌مشکل شب ادراری در سنین بالاتراحتمال وجود این اختلالات بیشترخواهد بود.
۶ – علل عضوی: در صورت‌وجود اختلال عضوی در دستگاه‌ادراری عمدتا کودک دچار«بی‌اختیاری در روز» و «بی‌اختیاری‌اولیه» می‌باشد، به عبارت دیگر این‌کودکان هیچ وقت کنترل ادرار رافرانگرفته‌اند. بنابراین کودک مبتلا به‌بی‌اختیاری در روز باید به پزشک‌ارجاع شود تا در صورت وجود علل‌عضوی، با رفع آن، بی‌اختیاری کودک‌نیز رفع گردد.
درمان
بی‌اختیاری ادرار معمولا با گذشت‌زمان بهبود می‌یابد. ۹۹ درصد ازبچه‌های مبتلا به شب ادراری تا سن ۱۵سالگی بهبود خواهند یافت، هر چند درصورت وجود اختلال عضوی دستگاه‌ادراری، بهبود بی‌اختیاری مستلزم‌درمان و رفع اشکال عضوی است.چندین روش درمانی برای شب‌ادراری وجود دارد که با موفقیتهایی نیزهمراه بوده است. ابتدا لازم است‌آموزش مناسب آداب تخلیه همراه باتشویق ازطرف والدین به خصوص درکودکانی که بی‌اختیاری اولیه دارندصورت گیرد. تهیه یادداشت ازوضعیت کنترل ادرار کودک هم برای‌تعیین وضعیت اولیه اختلال و هم‌پیگیری پیشرفت کودک کمک کننده‌است. محدود ساختن مصرف مایعات‌از ساعات عصر به بعد و بیدارکردن‌شبانه کودک برای رفع ادرار می‌تواندمفید واقع شود.
استفاده از تشکچه‌های مخصوص‌که با رسیدن اندک رطوبت به آن زنگ‌به صدا درمی‌آید سبب بیداری کودک‌هنگام شروع دفع ادرار و کنترل آن می‌گردد. این روش در بیش از ۵۰درصد موارد موجب کنترل ادرار درکودکان مبتلا به «شب ادراری» شده‌است.
از داروها بندرت و فقط به عنوان‌آخرین وسیله و در موارد شدیداستفاده می‌شود. اکثر این کودکان با مصرف دارو بهتر می‌شوند و تقریبا یک سوم آنان بهبودی کامل خواهدیافت، اما احتمال تحمل دارویی و عودشب ادراری در برخی نیز وجود دارد، به همین دلیل روشهای پیشرفته تر رفتار درمانی شناختی برای درمان این اختلال مناسبتر است.
